Tượng đài “Khát vọng thống nhất” là một công trình nghệ thuật mang ý nghĩa sâu sắc, được tạo ra với sự hợp tác giữa đội ngũ kiến trúc sư và nhà điêu khắc Lê Đình Quỳ. Tượng đài là một tổ hợp tạo hình lấy cây dừa làm hình tượng chính, đại diện cho các thế hệ người miền Nam một lòng hướng về miền Bắc.

Câu chuyện chia đôi bờ Hiền Lương là một lịch sử đầy bi thương của dân tộc. Người phía Nam kiên cường bất khuất, chiến đấu giữ đất, giữ làng, bảo vệ quê hương… sống trong cảnh “nước sôi, lửa bỏng” của một cuộc chiến suốt 21 năm ròng. Trong phương án này, hình tượng người phụ nữ đứng ở giữa, mắt hướng về phía Bắc ánh lên nỗi khắc khoải và hy vọng, tay ôm vai đứa con gái nhỏ, gợi lên nỗi khát vọng thống nhất cháy bỏng của đồng bào miền Nam kiên định, bất khuất đi theo cách mạng.

Tâm của cụm tượng đài được bố trí thẳng trục đường cầu sắt lịch sử, đó là con đường tất yếu phải đi qua trong thời chiến. Toàn bộ công trình được đặt trên một nền cao phẳng, thế nghiêng như vượt lên từ lòng đất. Tượng đài cao với cụm tổ hợp hình tượng 6 lá dừa, bố cục đối xứng, chia thành 3 lớp cao thấp dần từ 21,3m – 14,8m và 10,5m. Thế dừa tạo hướng đứng hiên ngang, như người người hướng về miền Bắc. Tượng được làm từ chất liệu bê tông, bắn kẽm. Nhóm tượng người phụ nữ cao 9m, tượng em gái nhỏ cao 5,5m làm bằng chất liệu đá xám granite. Kè nền đất cũng chính là 2 băng phù điêu, diễn tả chi tiết thêm về những câu chuyện lịch sử giai đoạn đó.

Công trình này không xuất phát từ chủ đề tâm linh hoặc tôn giáo. Nhưng đã là đài tưởng niệm về một câu chuyện bi thương thì cần phải tạo nên được tinh thần “thiêng”, cảm nhận về cái “thiêng” cho bất cứ ai khi đến thăm nơi đây. Đó cũng chính là giá trị nghệ thuật mà tác phẩm đạt tới. Với người thiết kế - kiến trúc sư Nguyễn Tiến Thuận, đây chính là “đức tin” toát lên từ tượng đài và cũng chính là trạng thái “đức tin” trong lòng người tưởng niệm.