Kiến trúc đình xứng đáng là một kiệt tác kiến trúc miền Trung, được học giả người Pháp Hippolyte Le Breton ca ngợi là ngôi đình đẹp chưa từng thấy ở đất An Nam. Với diện tích 1.663,3 m², đình có bố cục hình chữ “Đinh”, gồm sân, đại đình và hậu cung, tọa lạc trên khu đất hướng Đông Bắc, phía trước là sông Lam, phía sau tựa vào núi Ngang thuộc dãy Thiên Nhẫn, tạo vị trí phong thủy đắc địa. Đại đình, rộng 330,4 m², gồm 7 gian, 2 chái, sử dụng 6 bộ vì, 12 cột cái và 20 cột quân, được dựng bằng gỗ lim quý. Các cấu kiện gỗ như con rường, quá giang, câu đầu, cốn mê, xà, cổ nghé được chạm khắc tinh xảo theo kỹ thuật “chồng diêm”.
Nghệ thuật điêu khắc gỗ của đình là điểm nhấn đặc biệt, thể hiện trình độ điêu luyện của nghệ nhân thế kỷ 18. Các họa tiết trang trí trên cột, kèo, xà mang hình tượng “tứ linh” (rồng, lân, rùa, phượng), kết hợp với các điển tích và hình ảnh đời sống như “chèo thuyền”, “đi cấy”, “thưởng trà”, “câu cá”. Đặc biệt, các bức chạm khắc trên con rường và câu đầu tái hiện sinh động cảnh sinh hoạt nông thôn, như người chèo thuyền trên sông, nông dân cày cấy, hay cảnh thưởng ngoạn phong cảnh, mang ý nghĩa biểu tượng về sự no đủ, bình an và khát vọng tự do. Các họa tiết hoa lá, dây leo được khắc mềm mại, uyển chuyển, tạo cảm giác hài hòa giữa con người và thiên nhiên.
Gian giữa đại đình được tô điểm bởi các bức y môn tuyệt đẹp và các bức đại tự cổ bằng chữ Hán, ca ngợi vẻ đẹp của đình và lòng thành kính với thần linh. Mỗi chi tiết chạm khắc không chỉ mang tính thẩm mỹ mà còn chứa đựng các giá trị văn hóa, tâm linh, phản ánh đời sống tinh thần phong phú của người dân Nghệ An thời bấy giờ. Dù trải qua chiến tranh và lũ lụt, đặc biệt là trận lũ lịch sử từ 1978 đến 1988 khiến nhiều pho tượng bị cuốn trôi, các chi tiết điêu khắc gỗ vẫn được bảo tồn tốt qua các đợt tu bổ vào các năm 1980 và 2017, giữ nguyên nét tinh xảo ban đầu.
Bình luận
(0)